وی متولد سال 1338 در شهر تهران و فارغ التحصیل کارشناسی تلویزیون از دانشکده صدا و سیما است. پژوهش در آراء و نظریات شهید آوینی، حضور در گروه های مستند جهاد سازندگی و تهیه فیلم های مستند از روستاها و هشت سال دفاع مقدس در سمت فیلمبردار، کارگردان تدوینگر و تولید مجموعه های مستند تلویزیونی، از جمله فعالیت های مصطفی دالایی طی سه دهه اخیر برشمرده می شود.
از آثار مستند دالایی هم می توان به فیلم های: ظلم خونین، هفت قصه از بلوچستان، امام فراسوی مرزها، پرتو حسن، ناز تو نیاز ما و ... اشاره کرد.
این مستندساز دفاع مقدس در گفت و گو با خبرنگار سراج24 با اشاره به نامگذاری سال جدید حول محور فرهنگ و نگرانی های مقام معظم رهبری در این حوزه اشاره کرد و بر اساس تجربیاتش در عرصه مستندسازی گفت: به عقیده بنده برای بهوبد شرایط و رفع نگرانی های فرهنگی رهبر معظم انقلاب در حوزه مستند، مستندساز باید در شرایط فعلی مطالب، نقاط ضعف و قوت را خوب ببیند و از قدرت تجزیه و تحلیل بالایی برخوردار باشد.
دالایی با تاکید بر اینکه مستندساز باید بتواند با توجه به آرمان های انقلاب اسلامی نقاط قوت و نقصان را در آثارش به تصویر بکشد، خاطرنشان کرد: مستند ساز باید در ابعاد مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و مسایل مربوط به جوانان، جامعه را خوب ببیند و با قدرت تجزیه و تحلیل بالا آثار فاخری را تولید نماید.
وی با بیان این نکته که از ما خواسته شده تا برای انقلاب و آرمان های انقلاب کار کنیم، تصریح کرد: ما باید با توجه به ارزش های انقلاب برای بهبود نقاط نقصان و تقویت نقاط قوت با تولید آثار مستند راهکار خوب و سازنده ارائه دهیم.
این استاد مستندسازی با تاکید بر اینکه درست دیدن و آنالیز صحیح واقعیت های جامعه مهمترین وظیفه یک مستندساز است، متذکر شد: هر فیلمساز باید باتوجه به بضاعتش و بر اساس آرمان های انقلاب برای بهبود شرایط جامعه راهکار ارائه دهد.
دالایی در ادامه ضمن بررسی وضعیت مستند در کشور، به خبرنگار سراج24 گفت: جا دارد خیلی بیشتر از اینها به فیلم مستند پرداخته شود و متاسفانه باید گفت که به نوعی مستند مورد غفلت واقع شده است.
وی با اشاره به مستندات تولید شده در ایام دفاع مقدس یادآور شد: ببینید مستند زمان جنگ تا چه اندازه توانست در ایجاد شور و حماسه در بین مردم برای حضور در جبهه ها و دفاع از مملکت و نشان دادن حقیقت روحیه بچه ها در جبهه ها موثر باشد. این مستند بود که تصاویر را می گرفت و به مردم نشان می داد و تاکید می کرد که در این زمان باید حاضر باشید و انقلاب را حفظ کنید.
این استاد مستندسازی بر همین اساس ادامه داد: متاسفانه بعد از جنگ گمان داشتند که دیگر چندان به مستند نیازی نیست. البته به این معنا نیست که نسبت به ساخت فیلم های دفاع مقدس بی تفاوت شدند بلکه فیلمهایی نیز تولید شد اما این اتفاق می توانست در همه عرصه ها بیفتد اما مستند در عرصه های دیگر وارد نشد.
دالایی با بیان اینکه متاسفانه امروز جایگاه مستند مشخص نیست خاطرنشان کرد: ما شبکه مستند را در تلویزیون داریم اما اگر شما طرح مستند داشته باشید و به آنجا بروید شاهد مشکلات زیادی هستید و بیشتر سعی می کنند تولیدات قبلی را بارها و بارها نشان دهند. فیلم مستند جایگاهی ندارد و بچه هایی که علاقمند به تولید مستند هستند کار سختی پیش رو دارند.
وی در پایان با انتقاد از بی توجهی مدیران فرهنگی به جایگاه مستند در کشور، اذعان داشت: مدیران فرهنگی در الفاظ و تعارفات رسمی جایگاه خوبی برای مستند قائل هستند اما در واقعیت آنها ترجیح آنها بر روی تله فیلم و سریال های نمایشی است. کارهایی که سریع مردم را جذب بکند و عکس العمل مثبتی از آنها بگیرد. مدیران چندان به فیلم مستند که کمی تامل برانگیز و تعمق برانگیز است و ممکن است لبخند را از روی لبان مردم بردارد (چون بعضی از واقعیت ها را نشان می دهد)، اقبال ندارند اما در الفاظ و تعارفات ممکن است ساعت ها هم در مورد محاسن و نکات مثبت فیلم مستند صحبت کنند اما عملا هیچ اقبال مثبتی نشان نمی دهند.
